تسمیة من قتل مع الحسین (کتاب)

تَسْمیَةُ مَنْ قُتِلَ مَعَ الحُسَیْن بْن عَلیّ علیه‌السّلام مِنْ وُلْده و إخْوَته و أهْله و شیعَته (به‌معنای نام فرزندان و برادران و خانواده و یاران امام حسین (ع) که با او کشته شدند) رساله‌ای مختصر، اثر فضیل بن زبیر کوفی که در قرن دوم هجری نگاشته شده است. نویسنده در این اثر، ۱۰۶ نفر از شهدای کربلا و در مواردی قاتلان آنان را معرفی کرده است.

درباره مؤلف

فضیل بن زبیر بن عمرو کوفی اسدی معروف به الرَسّان از یاران و راویان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است. او و برادرش عبد الله از محدثان شیعه به شمار می‌روند که در قیام زید بن علی نیز شرکت داشتند. از این رو وی را جزو زیدیه به شمار آورده‌اند.

روش تألیف و محتوا

فضیل بن زبیر در این اثر از ۱۰۶ نفر شهید کربلا هم از اهل بیت و نیز از اصحاب نام برده که ۲۰ نفر ایشان از اهل بیت و بقیه از اصحاب امام هستند.
هدف مؤلف فقط بیان نام شهدای کربلا و گاهی هم ذکر نام قاتلان آنان است و غیر از این را هم ذکر نکرده است؛ مگر در یکی دو مورد مانند علی اصغر که توضیحی درباره او می‌پردازد. در پایان رساله هم مطالب کوتاهی درباره وقایع پس از شهادت امام حسین(ع) آورده است. به اقتضای کوتاه بودن کتاب، مؤلف از منابع و راویان خود یاد نکرده اما محقق کتاب به سند آن در مقدمه اشاره کرده است.

به گفته بخشایشی مترجم کتاب، فضیل بن زبیر در نگارش این کتاب از مأخذ مختلف کتبی و شفاهی استفاده کرده و اصحاب امام حسین(ع) در هیچ منبع دیگری به این صورت و کیفیت، گردآوری نشده است. هرچند نام کتاب معرفی شهیدانی است که همراه با امام حسین(ع) به شهادت رسیدند ولی کتاب با ذکر شهیدان اهل بیت آغاز شده و نخستین شهیدی که نام برده شده است حسین بن علی (ع) است. قاتل حضرت، سنان بن انس نخعی است و کسی که سر حضرت را به کوفه برد خولی است.   آخرین شهیدی که نامش در این کتاب آمده است از نوادگان عقیل بن ابی طالب است. به نام محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن أبي طالب است که مادرش اُمّ ولد بوده است. قاتلان او أبو زهير أزدي و لقيط بن ياسر جهني هستند.  پایان بخش کتاب نیز اشعاری از زینب دختر عقیل است که در مدینه در اجتماع مردم پس از شهادت امام حسین(ع) خوانده است:

چاپ و ترجمه

این اثر که تنها دارای ۱۰ صفحه بوده، در مجله تراثنا (شماره ۲، سال ۱۴۰۶ق) منتشر شده است. عبدالرحیم عقیقی بخشایشی سه کتاب مقتل تسمیة من قتل مع الحسین، ابصار العین و نفثة المصدور را در یک کتاب با عنوان «سه مقتل گویا در حماسه عاشورا» به فارسی برگردانده است.

پانویس

منابع

• اسفندیاری، محمد، کتابشناسی تاریخی امام حسین، تهران، وزارت ارشاد، ۱۳۸۰ش.
• بخشایشی، عبدالرحیم، سه مقتل گویا در حماسه عاشورا، قم، نوید اسلام، ۱۳۸۲ش.
• حسینی، سید محمدرضا، «تسمیة من قتل مع الحسین علیه‌السلام»، در مجله تراثنا، سال اول، محرم و صفر و ربیع الأول ۱۴۰۶ق، ش۲.
• تسمیة من قتل مع الحسین، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۱۲ اسفند ۱۳۹۸ش.

پیوند به بیرون